Etimoloji, kelimelerin köklerini, hangi dile ait olduklarını, ne zaman ortaya çıktıklarını, ilk olarak hangi kaynakta kayıt altına alındıklarını inceleyen dil bilimine verilen isim. Benim için çok eğlenceli bir alan, Kelimelerin kökenleri öteden beri ilgimi çekiyor. Ekonomi ve bankacılıkla ilgili bazı sözcükleri sizlerle de paylaşmak istedim.
“Ekonomi” sözcüğü Yunanca ev anlamına gelen “oikia” ve kural, düzen anlamına gelen “nomos” kelimelerinin bir araya gelmesiyle oluşan ve “ev geçindirme” anlamına gelen “oikonomia” sözcüğünden türemiş.
“Piyasa”, İtalyancada “alan ve alışveriş yeri” anlamına gelen “piazza” dan türetilirken, Farsçada “yiyecek satış yeri” anlamındaki “bazar” dilimize “Pazar” olarak girmiş. “Borsa” da İtalyanca kökenli, para kesesi demek…
Parça anlamındaki Farsça pare kelimesi evirilmiş, Türkçede “Para” olmuş. “Nakit” kelimesinin kökeni ise Arapça “nakd”, anlamı da “para, akçe”. Farsçaki “pişin”, “önceden” anlamında ve dilimize de “Peşin” olarak yerleşmiş.
“Banka” kelimesi, İtalyanca “banko” kelimesinden türemiş. İtalyancada banco; oturma sırası demekmiş. Özellikle de gemilerdeki kürekçilerin oturdukları seki ve tezgahlara deniyormuş banco. İlk bankacılık faaliyetleri de, İtalyan ticaret merkezlerindeki bu tezgâhlarda (banco) yapılmaya başlanmış. Ticari hayatı baştan sona değiştirecek faaliyetlerin beşiği olan bankolar işte bu yeni iş kolunun da adı olmuş.
İngilizcesi, bankrupt olan “İflas” sözcüğü de yine İtalyanca “banca rotta,” yani “bank kırıldı” kelimelerinden türemiş. Gerçekten de bir bankerin işleri kötü gider ve yatırımcılarının paralarını kaybederse, yatırımcılar o bankerin işlemlerini gerçekleştirdiği bankı kırarlarmış. Yani bir bankanın iflas ettiğini söylemek için “bank kırıldı” denirmiş…
Bankacılıktan da ticaretten de alışık olduğumuz “Vade”, “süre tanıma, zaman belirleme” anlamına gelen Arapça “va’d” kelimesine dayanıyor. “Faiz”in kökeni de Arapça. Bolluk, suyun taşması manasındaki “fevz” kelimesinden türemiş. Benzer şekilde Arapça kökenli bir sözcük de “Senet”. Arapça “dayanak, belge” anlamına gelen “sened” den türemiş. “Kar” sözcüğü ilginç biçimde değişime uğramadan Farsçadan dilimize geçmiş. Anlamı da “iş, güç, çalışma, emek”.
“Kredi” sözcüğünün kökeni Latince. “İnanmak” anlamına gelen “credere” fiilinden geliyor. Bankacılık sisteminin “kredi” yani “inanç, güven” üzerine kurulu olması da tesadüf değil.
“Mortgage”a ne dersiniz? Çok sevimli bir ödeme şekli gibi görünüyor ama ‘Ölüm Taahhüdü’ anlamına geliyor. Bunu öğrendiğimden beri daha dikkatli kullanıyorum sözcüğü.
Türkçedeki “Şirket” kelimesinin kökeni Arapça. “Avcı ağı, tuzak” anlamlarına gelen “şirk” kelimesinden türemiş. “Girişim, Şirket” anlamında kullandığımız “Teşebbüs”ün kökeni de “yapışkan” anlamına gelen Arapça “şebs” sözcüğü.
Arapçada “satın alma” anlamına gelen “şira” sözcüğünden “Müşteri”, “yarışma” anlamındaki “rükub” kelimesinden “Rakip” türemiş. Perakende de Farsça “pirakende” den gelme.
Bunlar böyle uzayıp gidiyor.
Bol “pare”li, bol “kar”lı, az fevz”li, bol “kredi”li bir hafta diliyorum.
